Home » Program

Program

PROGRAM OLIMPIADY

Program składa się z dwóch bloków tematycznych:

  1. Stały blok dla wszystkich edycji Olimpiady obejmuje dwie główne grupy tematyczne:
    1. Przemiany społeczno-gospodarcze we współczesnym świecie i Polsce
    2. Struktury i mechanizmy życia politycznego w Polsce i świecie
  2. Zmienny blok tematyczny jest ustalany corocznie dla każdej edycji zawodów i zawiera problematykę wynikającą najczęściej z jednego z tematów bloku stałego, odpowiednio rozszerzonego i wyrażonego w haśle danej edycji

BLOK STAŁY

I.  ŚWIAT 1945-2022

1. Stosunki międzynarodowe – konceptualizacja pojęć

Pojęcie stosunków międzynarodowych, w tym różnice między stosunkami wewnątrz państw a stosunkami międzynarodowymi; rodzaje stosunków międzynarodowych (polityczne, wojskowe, gospodarcze, kulturalne, społeczne); uczestnicy (podmioty) stosunków międzynarodowych pojęcie bezpieczeństwa narodowego i międzynarodowego, pojęcie i źródła prawa międzynarodowego, podstawowe zasady stosunków międzynarodowych, pojęcie i rodzaje organizacji międzynarodowych (międzyrządowe i pozarządowe); pojęcie zimnej wojny,  pojęcie wojny i rodzaje wojen,  w tym wojna klasyczna, wojna hybrydowa i wojna z terroryzmem, wojna cybernetyczna ; pojęcie ładu międzynarodowego, prawo humanitarne, główne naruszenia praw człowieka – ludobójstwo, zbrodnie wojenne, zbrodnie przeciw ludzkości, sądownictwo międzynarodowe, środki pokojowego załatwiania sporów międzynarodowych.

2.  Międzynarodowe stosunki polityczne 1945-2022

Zimnowojenny porządek międzynarodowy po II wojnie światowej- ONZ i Karta Narodów Zjednoczonych, zimna wojna i jej cechy ( dwublokowość,  dominacja dwóch wielkich mocarstw, wyścig zbrojeń, tworzenie sojuszy i organizacji sojuszniczych w całym  świecie, w tym Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO)  i Organizacji Układu Warszawskiego, wyścig zbrojeń, rywalizacji i wojny o strefy wpływów; zmiany porządku międzynarodowego po zimnej wojnie (początek lat 90. XX w. ), tendencje liberalizacyjne i demokratyzacyjne  w wymiarze wewnętrznym państw oraz międzynarodowym, narodziny nowego regionalizmu ( np. Grupa Wyszechradzka, Wspólnota Niepodległych Państw); zmiana zagrożeń pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego oraz konfliktów międzynarodowych,  z klasycznych wojen o terytorium do umiędzynarodowionych konfliktów wewnętrznych, terroryzmu międzynarodowego, piractwa na wodach międzynarodowych, masowych i poważnych naruszeń praw człowieka i prawa wojennego w trakcie konfliktów wewnętrznych i międzynarodowych ( Rwanda 1994 r., Srebrenica 1995 r., Ukraina 2022 r.) oraz wojen hybrydowych i cybernetycznych;  zmiana układu sił w skali międzynarodowej, w kierunku wielobiegunowości, w tym wzrost znaczenia Chin w świecie; przekształcenia organizacji międzynarodowych działających w dziedzinie bezpieczeństwa, tj. ONZ, NATO i organizacji regionalnych, ujmujących coraz szerzej  zagrożenia pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego; rozwój sądownictwa międzynarodowego, powołanie Międzynarodowego Trybunału Karnego oraz specjalnych sądów ds. Jugosławii i Rwandy przez Radę Bezpieczeństwa ONZ; agresja Rosji na Ukrainę – załamanie i zakwestionowanie dotychczasowego porządku międzynarodowego ( zasad prawa międzynarodowego, międzynarodowych regulacji chroniących prawa człowieka).

3.  Międzynarodowe stosunki gospodarcze 1945-2022

Pojęcie międzynarodowych stosunków gospodarczych i ich przedmiot ( towary, usługi, kapitały, praca i technologie), podmioty MSG – państwa, organizacje międzynarodowe, przedsiębiorstwa transnarodowe, międzynarodowy podział pracy, instytucjonalna struktura ładu gospodarczego w skali światowej ( Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Bank Światowy, Międzynarodowa Organizacja Handlu); procesy integracyjne w skali regionalnej,  w tym w Europie (Unia Europejska).

4.  Międzynarodowe stosunki w obszarze polityki społecznej (Międzynarodowa polityka społeczna)

Rozwój współpracy międzynarodowej na rzecz rozwiązywania problemów społecznych i zdrowotnych , działalność organizacji globalnych na rzecz ograniczenia ubóstwa i głodu oraz wyrównywania różnic rozwojowych w skali światowej, w tym  działalność ONZ i jej agend ; realizacja Agendy na rzecz Zrównoważonego Rozwoju 2030 - najnowszej strategii ONZ i całego świata w dziedzinie społecznej oraz organizacji wyspecjalizowanych systemu NZ, w tym Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) i Światowej Organizacji Zdrowia (WHO)

5. Międzynarodowe stosunki kulturalne 1945-2022

Znaczenie kultury w stosunkach międzynarodowych jako czynnika stosunków politycznych ( np. teoria Huntingtona o zderzeniu cywilizacji)  lub ich przedmiotu (ochrona dóbr kultury,  obrót międzynarodowy dóbr kultury); instytucjonalizacja stosunków kulturalnych po II wojnie światowej, w tym powołanie UNESCO – głównej organizacji globalnej w tej dziedzinie, działania na rzecz ochrony dóbr kultury w czasie konfliktów zbrojnych (konwencja haska z 1954 r. i protokoły dodatkowe ),  ochrony światowego dziedzictwa kulturowego (konwencja o ochronie podwodnego dziedzictwa kulturalnego z 2001 r. ; Konwencja o ochronie dziedzictwa niematerialnego z 2003 r.)


II. POLSKA 1945-2022

 1. Państwo

Konceptualizacja pojęć. Pojęcie państwa. Typologizacja formy państw. Cechy państwa, jako organizacji terytorialnej, politycznej, suwerennej i przymusu. Funkcje współczesnego państwa. Organy państwowe i ich klasyfikacja. Pojęcie systemu politycznego i klasyfikacje systemów politycznych (systemy demokratyczne i niedemokratyczne).

Parlamentarne i prezydenckie systemu rządów. System parlamentarno-gabinetowy, gabinetowo-parlamentarny (westminsterski). System prezydialno-parlamentarny, system rządów zgromadzeń. Państwo demokratyczne, totalitarne, autorytarne. Zasady ustrojowe państw demokratycznych: zasada suwerenności narodu, podział władz, praworządności i państwa prawa.

2. Polska – rozwój ustrojowo-prawny

Ewolucja polskiego systemu politycznego. Polski w XX wieku ze szczególnym uwzględnieniem okresu po 1945 roku. Pojęcie systemu rządów. Typologizacja współczesnych systemów rządów. Cechy charakterystyczne polskiego systemu rządów po 1989 roku. Istota prawa. Gałęzie prawa. System źródeł prawa powszechnie obowiązującego i jego zamknięcie w Polsce po 1997 r. (ustawa, umowa międzynarodowa, rozporządzenie, akty prawa miejscowego). Pojęcie i istota konstytucji. Konstytucja jako umowa społeczna. Zasada konstytucjonalizmu i jego ochrona. Charakterystyka polskich aktów o charakterze konstytucyjnym po 1945 r. Transformacja konstytucyjna w latach 1989-1997. Katalog wolności i praw człowieka i obywatela i jego podstawy aksjologiczne. Środki ochrony praw i wolności. Obowiązki człowieka i obywatela wobec państwa i społeczeństwa. Europejskie dziedzictwo praw człowieka i obywatela. Rola praworządności w funkcjonowaniu współczesnego państwa. System organów państwa w okresie autorytaryzmu socjalistycznego (1944-1989). Naczelne zasady ustrojowe RP po 1997 roku. System konstytucyjnych organów państwa w Konstytucji RP z 1997 roku. Specyfika, organy i funkcje władzy ustawodawczej. Specyfika, organy i funkcje władzy wykonawczej. Specyfika, organy i funkcje władzy sądowniczej. Organy państwa o charakterze kontrolnym. Samorząd terytorialny po 1990 roku i jego znaczenie dla zasady decentralizacji państwa. Organy samorządu terytorialnego i ich zadania.

3. Polityka

Konceptualizacja pojęć. Pojęcie i istota polityki. Polityki sektorowe. Polityka wewnętrzna i zewnętrzna. Pojęcie i istota partii politycznych. Klasyfikacje partii politycznych. System partyjny i jego typologizacja. Partie i system partyjny w okresie autorytaryzmu socjalistycznego w Polsce (1945-1989). Relacje między Polską Zjednoczoną Partią Robotniczą i stronnictwami jej podporządkowanymi a organami państwa w Polsce Ludowej. Funkcjonowanie PZPR w kontekście przywództwa pierwszych sekretarzy KC PZPR. Zasada pluralizmu politycznego i kształtowanie się systemu partyjnego w Polsce po 1989 roku. Ustawodawstwo o partiach politycznych z 1990 i 1997 roku. Główne partie polityczne współczesnej Polski: ich specyfika ideowa i programowa, wyniki wyborów, tworzenie i funkcjonowanie koalicji partyjnych po 1989 roku, przywódcy. Rola wyborów prezydenckich i przywództwa głowy państwa po 1989 roku. Opozycja polityczna w okresie Polski Ludowej i po 1989 roku. Pojęcie grup interesu i ich typologizacje. Specyfika funkcjonowania grup interesu w systemie demokratycznym i niedemokratycznym. Rola środków społecznego przekazu w Polsce w warunkach autorytarnych i demokratycznych. Bilans transformacji politycznej w Polsce po 1989 roku. Polska racja stanu. Rola i miejsce Polski w stosunkach międzynarodowych w latach 1945-1989 i po rozpoczęciu demokratycznych przemian oraz w warunkach zmian geopolitycznych.

4. Gospodarka

Konceptualizacja pojęć. Gospodarka rynkowa – istota. Budżet, dochód narodowy, cykl gospodarki rynkowej. Konsekwencje gospodarcze II wojny światowej dla Polski. Dylematy powojennej odbudowy i rozwoju gospodarczego państwa polskiego. Charakterystyka modelu gospodarki planowej w okresie Polski Ludowej. Przyczyny i konsekwencje kryzysów gospodarczo-społecznych w okresie Polski Ludowej. Gospodarcze przesłanki upadku autorytaryzmu socjalistycznego. Zasada sprawiedliwości społecznej i jej rola w procesach gospodarczych. Rola programów neoliberalnych w kształtowaniu polskiego planu przemian gospodarczych po realnym socjalizmie. Główne cechy transformacji gospodarczej Polski po 1989 roku. Procesy prywatyzacji i reprywatyzacji. Konstytucyjny model społecznej gospodarki rynkowej. Gospodarka Polska w kontekście międzynarodowych procesów gospodarczych (członkostwo w Unii Europejskiej, kryzysy światowe, wojna a gospodarka itp.).

5. Społeczeństwo i Kultura

Konceptualizacja pojęć. Pojęcie społeczeństwa, narodu oraz wspólnot lokalnych i regionalnych. Więzi społeczne i pojęcie umowy społecznej. Tożsamość narodowa: formy więzi z państwem, świadomość wspólnej historii i jej pielęgnowanie, patriotyzm.

Oblicza polskiego patriotyzmu w okresie autorytaryzmu socjalistycznego i demokratycznej Polski po 1989 roku. Konsekwencje społeczne II wojny światowej. Przebudowa struktury społecznej po 1945 roku i kwestia awansu społecznego; zmiany w strukturze narodowościowej. Rola społeczna, polityczna i kulturowa kościoła katolickiego w okresie autorytaryzmu socjalistycznego; ustrojowe relacje między socjalistycznym państwem a kościołami i związkami wyznaniowymi. Kościół polski wobec zmian zainicjowanych na Soborze Watykańskim II. Znaczenie pontyfikatu Jana Pawła II dla procesów politycznych i społecznych w Polsce. Relacje między kościołami i związkami wyznaniowymi w demokratycznej Rzeczypospolitej Polskiej. Pojęcie kultury masowej, popularnej i wysokiej. Rola kultury w okresie autorytaryzmu socjalistycznego i po 1989 roku. Kulturowe i społeczne konsekwencje rozwoju internetu i technologii cyfrowej. Komunikacja społeczna we współczesnej Polsce. Znaczenie zmian kulturowych zachodzących we współczesnym świecie dla polskiego dziedzictwa kulturowego.

 

III. POLSKA W EUROPIE I ŚWIECIE 1945-2022

1. Polityka zagraniczna – konceptualizacja pojęć

Polityka zagraniczna państwa: Istota polityki zagranicznej. Kierunki polityki zagranicznej. Formy uczestnictwa państwa w stosunkach międzynarodowych (stosunki bilateralne i multilateralne. Organy państwa odpowiedzialne za politykę zagraniczną.  Zimna wojna, przyczyny, przebieg, skutki, okupacja radziecka w Polsce, zrywy niepodległościowe na Węgrzech, w Czechosłowacji i Polsce, rola kościoła katolickiego, główne osie konfliktu wschód-zachód podczas zimnej wojny, konfrontacja, pokojowe współistnienie, polityka odprężenia, ład po zimnowojenny, międzynarodowy ład liberalny, znaczenie Konkordatu, konflikty po zimnej wojnie , ludobójstwo (Srebrenica, Rwanda), zbrodnie przeciwko ludzkości i zbrodnie wojenne, polityka historyczna, wysiedlenie, repatriacja, przemieszczenia ludności polskiej, Karta Polaka, skupiska Polaków, migracja, imigracja, emigracja, repatriacja, ruchy i fale migracyjne we współczesnym świecie, sytuacja demograficzna w Polsce, globalne tendencje demograficzne.

2. Polska w organizacjach międzynarodowych

Etapy i konsekwencje wejścia Polski w struktury euroatlantyckie (NATO 1999 rok), członkostwo w UE; Grupa Wyszehradzka; Trójmorze, aktywność Polski w ramach ONZ, Rada Europy, OBWE.

3. Polska w Unii Europejskiej

Istota, uwarunkowania i płaszczyzny integracji europejskiej. Unia Europejska – wielopłaszczyznowa forma integracji Europejczyków – płaszczyzny: historyczna, aksjologiczna, prawna, ekonomiczna, polityczna, społeczno-kulturowa i międzynarodowa. Prawo UE, instytucje UE.

Kryzys w UE. Dylematy integracji europejskiej: ustrojowe – między państwem federalnym a Europą Ojczyzn; bezpieczeństwa; klimatyczne; energetyczne. Geneza i etapy integracji Polski z Unią Europejską. Miejsce Polski (Polaków) w instytucjach unijnych. Pozycja Polski na rynku unijnym. Rola Polski w kształtowaniu polityk unijnych. Spory prawno-polityczne między Polską a instytucjami unijnymi.

4. Polska w systemie bezpieczeństwa międzynarodowego (m.in.NATO i inne)

Polska w ONZ, plan Rapackiego, udział w misjach pokojowych ONZ, zmiany geopolityczne w otoczeniu Polski po 1989 r.,  koncepcje bezpieczeństwa Polski po zimnej wojnie, droga do członkostwa w NATO, udział Polski w misjach Sojuszu Północnoatlantyckiego, członkostwo w NATO, Akt ustanawiający Radę Rosja – NATO, tarcza antyrakietowa, wpływ wojen w Gruzji i Ukrainie na bezpieczeństwo Polski, wysunięta obrona, wojna hybrydowa, cyberwojna, szantaż gazowy, prześladowania religijne.

Polska i współpraca regionalna: doktryna Giedroycia – Mieroszewskiego, koncepcje Polski jagiellońskiej i polski piastowskiej, Grupa Wyszehradzka, Partnerstwo Wschodnie, Trójmorze, Międzymorze, Rada Państw Morza Bałtyckiego, relacje z Ukrainą i Białorusią,

5. Stosunki dwustronne Polski

Polska i Niemcy, Ostpolitik Willy’ego Brandta, uregulowanie kwestii granicy, historia II wojny światowej w stosunkach dwustronnych, stosunki gospodarcze po zimnej wojnie, relacje w ramach Unii Europejskiej.

Polska i Stany Zjednoczone, stosunki dwustronne podczas zimnej wojny, Ronald Reagan,   George W. Bush, wsparcie amerykańskie w okresie transformacji, współpraca w sprawach międzynarodowych i w dziedzinie bezpieczeństwa po 1989 r., wojna z terroryzmem, partnerstwo strategiczne.

Polska i Federacja Rosyjska, od okupacji do „partnerstwa”, Polska wobec rozpadu ZSRR, polityka historyczna w stosunkach dwustronnych, wzrost nierozwiązanych kwestii w stosunkach dwustronnych, dążenie do uniezależnienia od surowców energetycznych, Polska wobec polityki Putina, katastrofa smoleńska.

Polska i Ukraina, uznanie niepodległości, Polska w roli adwokata Ukrainy w Europie, polityka historyczna, rola Polski w ukraińskich rewolucjach (2004, 2014), Polska wobec rosyjskiej agresji w Ukrainie.

Polska i Chiny, wzrost globalnego znaczenia Chin, Polska wobec chińskich inicjatyw w regionie (16+1), Jeden Pas Jedna Droga, zbieżność i rywalizacja w stosunkach dwustronnych.

BLOK ZMIENNY - 66 edycja Olimpiady Wiedzy o Polsce i Świecie Współczesnym

Temat bloku zmiennego: Współczesne systemy polityczne

1. Istota systemu politycznego. Definiowanie systemu politycznego w wymiarach: prawnym, politologicznym, socjologicznym i psychologicznym. Typologizacje systemów politycznych.

2. Podsystem instytucjonalny systemu politycznego: organy państwowe, partie polityczne, grupy interesu (organizacje pozarządowe) – charakterystyka.

2.1. Organy państwowe: władza wykonawcza, ustawodawcza i sądownicza. Głowa państwa, rząd, parlament, sądownictwo, organy regionalne i lokalne. Administracja rządowa i samorządowa – charakterystyka.

2.2. Organy wybierane w wyborach w państwie demokratycznym. Zasady dotyczące sposobu głosowania: powszechność, równość, tajność, bezpośredniość. Zasady dotyczące sposobu ustalania warunków wyborów (systemy repartycji mandatów): wybory większościowe (ich przykłady w Polsce i na świecie), wybory proporcjonalne (ich przykłady w Polsce i na świecie), wybory mieszane – proporcjonalno-większościowe (ich przykłady w Europie i na świecie).

2.3. Partie polityczne: definicje partii politycznej. Typologizacje partii politycznych. Ideologiczne, programowe rodziny partii politycznych. Charakterystyka partii konserwatywnych, liberalnych, chadeckich, socjaldemokratycznych, skrajnie prawicowych i lewicowych oraz populistycznych. Funkcje partii politycznych w systemie demokratycznym i niedemokratycznym. Systemy partyjne: jednopartyjne, dwupartyjne, dominujące, wielopartyjne.

2.4. Grupy interesu: polityczne, ekonomiczne i społeczne. Grupy formalne i nieformalne. Rola grup interesu w systemie politycznym.

3. Podsystem normatywny systemu politycznego. Normy prawne/publiczno-prawne i cywilnoprawne, pisane i niepisane: zwyczaje prawne i konwenanse konstytucyjne. Normy polityczne, normy etyczne. Rola zasad ustrojowych, w tym zasada konstytucjonalizmu i hierarchicznego systemu źródeł prawa powszechnie obowiązującego.

3.1. Konstytucja: historia rozwoju konstytucjonalizmu. Prawno-ustrojowy wymiar konstytucji: konstytucja jako ustawa zasadnicza, konstytucja jako ustawy w wymiarze historycznym, konstytucja jako prawo konstytucyjne.

3.2. Rodzaje współczesnych konstytucji: konstytucje uchwalone i oktrojowane; konstytucje małe i duże (pełne); konstytucje przyjmowane na czas określony i nieokreślony; konstytucje pisane a rzeczywiste; konstytucje sztywne i giętkie. Badanie zgodności prawa z konstytucją – system amerykański i kontynentalny (europejski). Polski system badania zgodności prawa z konstytucją. Proces okrążania konstytucji jako przejaw kryzysu demokracji konstytucyjnej.

3.3. Polskie konstytucje w XX i XXI wieku: charakterystyka, główne cechy.

3.4. Prawo wyborcze i wybory oraz ich wpływ na system polityczny.

3.5. Normy polityczne regulujące funkcjonowanie systemu politycznego (strategie i programy partii politycznych). Normy etyczne regulujące funkcjonowanie systemu politycznego.

3.6. Rola zasad ustrojowych w funkcjonowaniu systemu politycznego: zasada suwerenności narodu i jej historyczny rozwój; zasada państwa prawnego; zasada podziału i równowagi władz; zasada pluralizmu politycznego (pluralizm klasyczny i neokorporacjonizm).

4. Podsystem komunikacyjny (relacjonalny) systemu politycznego. Relacje funkcjonalne i dysfunkcjonalne w systemie politycznym. Rola opozycji w państwie demokratycznym. Miejsce i rola środków masowego komunikowania w systemie politycznym.

5. Podsystem funkcjonalny w systemie politycznym. System polityczny i jego otoczenie: 1) zewnętrzne - stosunki międzynarodowe: inne systemy polityczne, organizacje międzynarodowe oraz 2) wewnętrzne: społeczeństwo, gospodarka, kultura. Funkcje systemu politycznego: regulacyjna, modernizacyjna, integracyjna i inne.

6. Demokratyczne systemy rządów w oparciu o reprezentatywne przykłady:

6.1. Systemy parlamentarne: parlamentarno-gabinetowy (Polska), gabinetowo-parlamentarny (Wielka Brytania), półkanclerski (Niemcy).

6.2. System prezydencko-parlamentarny (Francja).

6.3. System rządów zgromadzenia (Szwajcaria).

6.4. System prezydencki (Stany Zjednoczone Ameryki).

7. Autorytarne systemy rządów.

7.1. Cechy autorytarnych systemów rządów: realna władza skupiona w rękach dyktatora, junty, pojedynczej partii lub innej wąskiej grupy osób wyjętych spod społecznej kontroli, przy jednoczesnym zachowaniu fasady rządów demokratycznych; silna władza wykonawcza dominująca nad władzą ustawodawczą; rozwinięty aparat przymusu (wojsko, policja), biurokracja oraz poparcie w sztucznie kreowanym przez siebie ruchu społecznym. Autorytaryzm jako rządy z elementami pragmatyzmu, bez ściśle określonej ideologii. Formalnie funkcjonujące instytucje demokratyczne z obligatoryjnym podporządkowaniu ich rządzącym. Dopuszczalne i zakazane formy opozycji.

7.2. Przykłady systemów rządów autorytarnych: rządy sanacji w Polsce; rządy gen. Franco w Hiszpanii; rządy gen. Pinocheta w Chile; rządy A. Salazara w Portugalii, Chiny Ludowe; europejskie państwa socjalistyczne od 1956 roku.

8. Totalitarne systemy rządów.

8.1. Cechy totalitarnych systemów rządów: nadrzędna rola ideologii i ideologiczna wizja „nowego człowieka”; wszechmocna partia polityczna, z dyktatorskimi rządami; stosowanie ekstremalnych (nacechowanych terrorem) środków rządzenia i kontroli nad życiem publicznym i prywatnym obywateli, wymóg lojalności wobec panującej ideologii i rządzących; zakaz wszelkich form opozycji.

8.2. Przykłady systemów rządów totalitarnych: reżim nazistowski Trzeciej Rzeszy, reżimy faszystowskie ze szczególnym uwzględnieniem faszyzmu włoskiego, stalinowskie reżimy polityczne.

9. Systemy polityczne z perspektywy kryteriów terytorialno – administracyjnych: państwo unitarne i państwo złożone, autonomie.

10. Systemy rządów z perspektywy kryterium ideologiczno-politycznego. Liberalne systemy rządów, socjalne systemy rządów, konserwatywne systemy rządów. Populistyczne tendencje w systemach rządzenia.

11. Perspektywy rozwoju systemów politycznych. Globalizacja, integracja i dezintegracja a systemy polityczne. Kryzysy a systemy polityczne. Populistyczne tendencje w systemach politycznych. Zagrożenie wojną a systemy polityczne.

12. System polityczny RP.

12.1. Transformacja systemu politycznego Polski: od autorytaryzmu socjalistycznego do demokracji konstytucyjnej.

12.2. System naczelnych organów władzy państwowej: Sejm, Senat, Zgromadzenie Narodowe (wybory, pozycja ustrojowa, funkcje, model dwuizbowości, status posła i senatora), Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej (wybór, pozycja ustrojowa, funkcje, formy odpowiedzialności), Rada Ministrów (powoływanie, pozycja ustrojowa, funkcje, skład, formy odpowiedzialności), naczelne organy władzy sądowniczej (Sąd Najwyższy, Trybunał Konstytucyjny, Naczelny Sąd Administracyjny, Trybunał Stanu, Krajowa Rada Sądownictwa).

12.3. Pozasądowe instytucje ochrony prawnej w RP: ombudsmani konstytucyjni, Najwyższa Izba Kontroli, prokuratura, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji).

12.3. Partie polityczne w Trzeciej Rzeczypospolitej: ewolucja systemu partyjnego po 1989 roku, panorama najważniejszych ugrupowań politycznych. Relacje między systemem wyborczym a systemem partyjnym.

12.3. Najważniejsze grupy interesu współczesnej Polski.

12.4. Demokracja bezpośrednia w Polsce po 1989 roku: model konstytucyjny i praktyka ustrojowa.

12.5. Rola mediów w systemie politycznym współczesnej Polski.

13. System polityczny Unii Europejskiej. Specyfika systemu politycznego UE. Podstawy prawne systemu politycznego. Zasady i wartości w systemie politycznym UE. Wymiar pionowy (instytucje UE – organy państwowe centralne, regionalne, lokalne). Wymiar poziomy (instytucje UE i relacje między nimi). Obywatelstwo UE.

LITERATURA

BLOK STAŁY:

  1. Wojciech Góralczyk, Stefan Sawicki, Prawo międzynarodowe publiczne w zarysie, Wolter Kluwer, Warszawa 2020 (dostęp online)
  2. Radosław Zendrowski, Krzysztof Cebul, Mateusz Krych, Międzynarodowe stosunki kulturalne, PWN, Warszawa 2010 (dostęp online)
  3. Agnieszka Bieńczyk-Missala, Roman Kużniar, Marek Madej, Patrycja Grzebyk, Robert Kupiecki, Kamila Pronińska, Bezpieczeństwo międzynarodowe, Scholar, Warszawa 2012.
  4. Irena Popiuk-Rysińska, Od orędzia Roosevelta do Celów Zrównoważonego Rozwoju 2030. Kwestia rozwoju na forum Narodów Zjednoczonych, "Stosunki Międzynarodowe - International Relations", 2016; 52 (1)  online
  5. Marek Rewizorski (red.), Instytucje międzynarodowe w dobie globalnego zarządzania, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa, 2015.
  6. Wojciech Gizicki (red.), Wielopoziomowość w stosunkach międzynarodowych. Wybrane zagadnienia, Instytut Sądecko-Lubelski, Lublin 2017.
  7. Irena Popiuk-Rysińska, Ewolucja systemu zbiorowego bezpieczeństwa po zimnej wojnie, Elipsa, Warszawa 2013.
  8. Roman Kużniar, Zmierzch liberalnego porządku, Scholar , Warszawa 2020
  9. Antoszewski A., Herbut R. (red.), Leksykon politologii, Wrocław 2004 i późn.
  10. Antoszewski A., Herbut R. (red.), Demokracje zachodnioeuropejskie. Analiza porównawcza,  Wrocław 2008.
  11. Antoszewski A., Partie i systemy partyjne państw Unii Europejskiej na przełomie wieków, Toruń 2009.
  12. Antoszewski A., System polityczny RP, Warszawa 2012.
  13. Baszkiewicz J., Powszechna historia ustrojów państwowych, Gdańsk 1998 i późn.
  14. Cebul K., Zenderowski R., Wstęp do nauki o polityce, państwie i prawie, Warszawa 2006.
  15. Dudek A., Historia polityczna Polski 1989–2012, Kraków 2013.
  16. Giddens A., Socjologia, Warszawa 2006.
  17. Heywood A., Politologia, Warszawa 2006 i późn.
  18. Heywood A., Teoria polityki. Wprowadzenie, Warszawa 2009.
  19. Izdebski H., Doktryny polityczno-prawne. Fundamenty współczesnych państw, Warszawa 2015.
  20. Jarosz M. (red.), Polskie bieguny. Społeczeństwo w czasach kryzysu, Warszawa 2013.
  21. Kukułka J., Historia współczesna stosunków międzynarodowych 1945–2000, Warszawa 2001 i późn.
  22. Kuźniar R., Pozimnowojenne dwudziestolecie 1989–2010. Stosunki międzynarodowe na przełomie XX i XXI wieku, Warszawa 2011.
  23. Kuźniar R. et al., Bezpieczeństwo międzynarodowe, Warszawa 2012.
  24. Łoś-Nowak T. (red.), Współczesne stosunki międzynarodowe. Podręcznik akademicki, Wrocław 2010.
  25. Malinowska I., Prawa człowieka i ich ochrona międzynarodowa, wyd. 2, Warszawa 2004.
  26. Michalak B., Sokala A., Uziębło P., Leksykon prawa wyborczego i referendalnego oraz systemów wyborczych, Stan prawny na 1 stycznia 2013 r., Warszawa 2013.
  27. Parzymies S., Popiuk-Rysińska I., Udział Polski w organizacjach międzynarodowych, Warszawa 2012.
  28. Sarnecki P., Ustroje konstytucyjne państw współczesnych, Warszawa 2013.
  29. Skarżyńska K., Człowiek a polityka. Zarys psychologii politycznej, Warszawa 2005 i późn.
  30. Sobolewska-Myślik K., Partie i systemy partyjne na świecie, Warszawa 2010.
  31. Szul R., Język – naród – państwo. Język jako zjawisko polityczne, Warszawa 2009.
  32. Wojciechowski S., Potyrała A. (red.), Bezpieczeństwo Polski: współczesne wyzwania, Warszawa 2014.
  33. Wojtaszczyk K.A., Jakubowski W. (red.), Społeczeństwo i polityka. Podstawy nauk politycznych, Warszawa 2007.
  34. Wojtaszczyk K.A., Jakubowski W., Zamęcki Ł., Repetytorium maturalne WOS - Wiedza o społeczeństwie, Warszawa 2012.
  35. Wojtaszczyk K.A., Poboży M. (red.), Systemy polityczne państw Unii Europejskiej, tom I i II, Warszawa 2013
  36. Wojtaszczyk,  J. Szymańska, Uchodźcy w Europie. Uwarunkowania, istota, następstwa, Warszawa 2017.
  37. Żmigrodzki M., Dziemidok-Olszewska B. (red.), Współczesne systemy polityczne, Warszawa 2013 i późn.
  38. Andrzej Antoszewski, Współczesne teorie demokracji, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2016
  39. Danuta Plecka i inni, System Polityczny Rzeczypospolitej Polskiej. Wybrane aspekty, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2020
  40. Paweł Ochmann, Maciej Pisz, Ryszard Piotrowski (red.), Prawo konstytucyjne. Kompendium, C.H. Beck, Warszawa 2018
  41. Janusz Reykowski, Rozczarowanie demokracją. Perspektywa psychologiczna, Smak Słowa, Sopot 2019
  42. Społeczeństwo i polityka. Podstawy nauk politycznych, nauk. cyklu K. A. Wojtaszczyk, W. Jakubowski, ASPRA-JR, tomy I-IV

BLOK ZMIENNY:

  1. Antoszewski, Współczesne teorie demokracji, Warszawa 2016
  2. Antoszewski, R. Herbut, Systemy polityczne współczesnego świata, Gdańsk 2001
  3. M. Bankowicz, B. Kosowska-Gąstoł (red.), Systemy polityczne. Podręcznik akademicki, t. I i II, Kraków 2019
  4. M. Chmaj, W. Skrzydło, System wyborczy w Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2015
  5. B. Dziemidok-Olszewska, W. Sokół (red.), Encyklopedia politologii. Instytucje i systemy polityczne (t.2), Warszawa 2012.
  6. B. Dziemidok-Olszewska, M. Kowalska, K. Leszczyńska, M. Michalczuk-Wlizło, Ustrój polityczny Rzeczypospolitej Polskiej w konstytucji 1997 roku, Lublin 2018
  7. K. Dziubka, B. Szlachta, L.M. Nijakowski, Idee i ideologie we współczesnym świecie, Warszawa 2008
  8. L. Garlicki, Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Warszawa 2023
  9. T. Godlewski, Polski system polityczny. Instytucje - procedury - obywatele, Toruń 2005
  10. M. Gulczyński, Panorama systemów politycznych świata, Warszawa 2004
  11. W. Jakubowski, T. Słomka, Konstytucyjne organy władzy RP w latach 1989-2011 na tle polskich tradycji ustrojowych XIX i XX wieku, Warszawa 2012
  12. Z. Kiełmiński, Współczesne systemy polityczne. Wybrane zagadnienia, Warszawa 2022
  13. J. Nadolska, T. Wallas, K.A. Wojtaszczyk (red.), Z kim, którędy i dokąd? Dylematy integracyjne Polski i Unii Europejskiej, Warszawa 2018
  14. J.G. Otto (red.), Demokratyczne i niedemokratyczne reżimy polityczne, Warszawa 2015
  15. D. Plecka (red.), Demokracja w Polsce po 2007 roku, Katowice 2014
  16. T. Słomka (red.), Demokracja konstytucyjna w Polsce, Warszawa 2018
  17. M. Sobolewski, Faszyzm i komunizm. Wybór pism, Kraków 2020
  18. M. Wąsowicz, Prawo i obywatel. Rzecz o historyczno-prawnych korzeniach europejskiego standardu ustrojowego, Warszawa 2015
  19. K.A. Wojtaszczyk, Współczesne systemy polityczne, Warszawa 1996
  20. K.A. Wojtaszczyk, M. Poboży (red.), Systemy polityczne państw Unii Europejskiej, t. I i II, Warszawa 2013
  21. K.A. Wojtaszczyk, P. Stawarz, J. Wiśniewska-Grzelak, Zmierzch demokracji liberalnej?, Warszawa 2018
  22. K.A. Wojtaszczyk, E.M. Marciniak, W. Jakubowski (red.), System rządów w Polsce. Tradycje i współczesność, Warszawa 2017
  23. M. Żmigrodzki, B. Dziemidok-Olszewska (red.), Współczesne systemy polityczne, Warszawa 2013